Ιστορία Νοτίου Πηλίου

Η περιοχή του Νοτίου Πηλίου αποτέλεσε σημείο αναφοράς σε κάθε χρονική περίοδο της Ιστορίας. Άλλωστε σε ολόκληρη την Μαγνησία υπάρχει έντονη οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα από τη νεολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα του Διμηνίου και του Σέσκλου.

Στην ευρύτερη περιοχή που σήμερα αναπτύσσεται ο Δήμος Αργαλαστής υπήρξαν αρκετές συγκροτημένες κοινότητες κατά το παρελθόν όπως η Ολιζώνα, η Σηπιάδα και τα Σπάλαθρα, που παρουσίασαν σημαντική ανάπτυξη κατά τους ομηρικούς, κλασσικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Συγκεκριμένα τα αρχαία Σπάλαθρα, που η τοποθεσία τους εντοπίζεται στην παραλιακή ζώνη μεταξύ Χόρτου και Μηλίνας, αποτελούσαν διακομιστικό σταθμό της περιοχής για την μεταφορά προϊόντων από τα λιμάνια του Παγασητικού στο εσωτερικό της Μαγνησίας. Υπάρχουν πολλές ιστορικές αναφορές από γεωγράφους και ιστορικούς όπως ο Σκύλαξ, ο Πλίνιος και μεταγενέστερα ο Στράβων και ο Στέφανος Βυζάντιος. Εξάλλου πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων όπως αγγεία, νομίσματα, αγάλματα μαρτυρούν την οικονομική ανάπτυξη των αρχαίων Σπαλάθρων, ιδιαίτερα κατά τον 6ο αιώνα π.Χ.

Η ανάπτυξη της περιοχής επηρεάστηκε άμεσα από την ιστορική πορεία ολόκληρου του Ελλαδικού χώρου και έτσι μετά την ακμή των κλασσικών χρόνων ακολούθησε η Ρωμαϊκή κυριαρχία, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και στη συνέχεια η Τουρκοκρατία.

Ήδη από τα τέλη του 17ου αιώνα το κέντρο οικονομικής δραστηριότητας είναι η Αργαλαστή. Η πρώτη αναφορά που υπάρχει, είναι σε ένα τουρκικό φιρμάνι του 1653. Οι κάτοικοί της είναι κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι και πολλοί από αυτούς προέρχονται από την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα και την υπόλοιπη Θεσσαλία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η Αργαλαστή αποτελούσε την πρωτεύουσα των βακουφίων (χωριά χαρισμένα σε τουρκικές εκκλησίες), με το όνομα “Αργαλάστ-Μουκαντισί ” δηλαδή “Υποδιοίκηση αστυνομίας του Αργαλάστ”, μέχρι το 1697, όταν μεταφέρθηκε στη Μακρυνίτσα. Ο 18ος αιώνας βρίσκει την Αργαλαστή να αποτελεί ένα ανεπτυγμένο κεφαλοχώρι του Πηλίου, με μεγάλη παραγωγή σε πολλά αγροτικά προϊόντα και με έντονη δραστηριότητα στον τομέα της σηροτροφίας. Επίσης είναι μέλος του ιστορικού Συνεταιρισμού των Αμπελακίων. Κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως ολόκληρη η περιοχή υφίσταται τα δεινά της αγριότητας των Τούρκων, με αποτέλεσμα να ανακοπεί το ρεύμα οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης.

Πρόδρομος του σημερινού Δήμου ήταν ο Δήμος Σπαλάθρων , ο οποίος σχηματίστηκε με το Βασιλικό Διάταγμα της 31ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126) “Περί της εις δήμου διαιρέσεως της εν τω νομώ Λαρίσης επαρχίας Βόλου”. Ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου ήταν 3731 κάτοικοι και συμμετείχαν η Αργαλαστή, η Ξινόβρυση, η Συκή, η Καλλιθέα και το Μετόχι.

Τοπωνύμια
Η σημαντική ανάπτυξη της περιοχής του Νοτίου Πηλίου, ιδιαίτερα κατά τον 18ο αιώνα, προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών ιστορικών και μελετητών της εποχής εκείνης. Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον η ιστορία των τοπωνυμίων τόσο της Αργαλαστής, όσο και των άλλων κοινοτήτων και οικισμών, αφού τις περισσότερες φορές αποτελούν πηγή γνώσης για την δημιουργία και την εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο.

Αργαλαστή : η πρώτη εκδοχή αφορά τις λέξεις “Αργώ” και “ελαύνω” αφού κατά την παράδοση, η περιοχή αποτέλεσε το πέρασμα των Αργοναυτών στο Αιγαίο Πέλαγος ώστε να ξεκινήσουν την εκστρατεία. Η άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα είναι τουρκικό και προέρχεται από την παράφραση της λέξης “ραστ” που στα τουρκικά σημαίνει συγχώρεση. Καλλιθέα : παλιά ονομαζόταν Μπιρ (πιθανότατα από το όνομα κάποιου Ιμίρ Μπέη). Οφείλει το όνομά της στην πολύ καλή τοποθεσία στην οποία είναι κτισμένη και προσφέρει εξαίρετη θέα.

Κάλαμος : η πρώτη ονομασία ήταν Κάναλος, από ένα μικρό ποτάμι που οδηγούσε στην θάλασσα και με το πέρασμα του χρόνου μετατράπηκε στη σημερινή ονομασία.

Πάου : κυριότερη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από το σλαβικό “μπάουμ” που σημαίνει κήπος δέντρων.

Πάλτση : από το τουρκικό “μπάλτσι” δηλαδή ο τόπος μελισσοτροφίας.

Αύρα : η παλαιότερη ονομασία ήταν Ζάσταινη και είναι πιθανόν σλαβικής προέλευσης. Το σημερινό όνομα οφείλεται στη θαλάσσια αύρα , που είναι έντονη, ιδιαίτερα το καλοκαίρι.

Μυριοβρύτη : ονομασία που δόθηκε επειδή η περιοχή διαθέτει πολλά καλά (μύρια – βρίθω). Κατά τους κατοίκους το όνομα οφείλεται στα πολλά νερά.

Λεφόκαστρο : υπάρχουν πολλές εκδοχές για το συγκεκριμένο τοπωνύμιο. Η πρώτη αποδίδει το όνομα σε κάποιον οικιστή που λεγόταν Λέφας ή Λεφές. Μια δεύτερη εκδοχή αναφέρεται στη σύνθεση των λέξεων “κάστρο” και “γλείφω” αφού ο οικισμός είναι πολύ κοντά στην θάλασσα. Τέλος δεν αποκλείεται να ήταν κάστρο χτισμένο από ένα σλαβικό φύλο του Λεχούς (ίδια ετυμολογική αρχή με τα Λεχώνια).

Χόρτο : οφείλει την ονομασία του στην πλούσια χλωρίδα της περιοχής.

Μετόχι : πολύ παλιά το μέρος αυτό ήταν “μετόχι” δηλαδή περιοχή εξαρτημένη από κάποιο μεγάλο μοναστήρι.

Ξινόβρυση : η παλιά ονομασία της ήταν Μπεστινίκα (επειδή ήταν χτισμένη μέσα σε στένωμα). Τη σημερινή της ονομασία την οφείλει στο υπόξινο νερό μιας πηγής κοντά στη θάλασσα.

Ποτιστικά : η ονομασία δόθηκε επειδή στον οικισμό υπάρχουν πολλές καλλιεργούμενες εκτάσεις που αρδεύονται.